به گزارش دیوان نیوز، زاغ بور گونه منحصر به فرد و عضوی از خانواده کلاغ‌هاست که رنگ نخودی - نارنجی‌اش سبب شده با سایر اعضای این خانواده تفاوتی چشمگیر داشته باشد.
این مرغ زیبا که یگانه پرنده خالص کشور است به جواهر نادر کویرها هم معروف بوده و می‌تواند معرف طبیعت ایران باشد.
پرنده شناسان نام‌های دیگری همچون زاغ کویری، زاغ زمینی، دونده کویر، زاغ ایرانی یا بور مرغ هم بر این پرنده نهاده‌اند و آن را تنها پرنده بومی و آندمیک (پرنده ملی) در ایران می‌دانند که در مناطق استپی، بیابانی، بیابان‌های ماسه‌ای با گیاهان پراکنده و دشت‌های پوشیده از گیاه قیچ به سر برده و لابه لای بوته‌ها آشیانه می‌سازد.
زاغ بور و قیچ ۲ همراه در کویرهای خراسان جنوبی
یک طبیعت‌گرد و کارشناس اکوتوریسم در خراسان جنوبی معتقد است که پرنده‌نگری پر طرفدارترین شاخه اکوتوریسم در جهان است و بسیاری از پرنده‌نگران علاقه دارند رکوردهای خود را از پرندگان که بیش از ۱۰ هزار و ۵۰۰ گونه هستند افزایش دهند.
احسان درستکار اظهار کرد: از آنجایی که زاغ بور تنها گونه بوم‌زاد ایران است می‌تواند مورد توجه پرنده‌نگران و طبیعت‌گران قرار گیرد.
وی با اشاره به اهمیت زاغ بور در طبیعت افزود: این پرنده بیشتر در مناطق کویری و بیابانی و جایی که گیاه قیچ بوده، لانه می‌کند و از طرفی چون جزو خانواده کلاغ‌ها است از هوش و ذکاوت زیادی برخوردار بوده لذا از این جهت نیز حایز اهمیت است.
وی گفت: زاغ بور رفتارهای منحصر به فردی هم دارد از جمله آواز، شیوه زاد و ولد، آشیانه سازی و تغذیه که او را از دیگر گونه‌ها متمایز کرده است.
کارشناس گردشگری خراسان جنوبی با اشاره به اینکه شمایل و شکل ظاهری زاغ بور نیز این پرنده را خاص و منحصر به فرد کرده است ادامه داد: این پرنده بیشتر در استان‌های یزد، سمنان و خراسان جنوبی دیده شده و پراکنش آن در استان ما بیشتر در دشت‌هایی همچون گلورده، همت آباد زیرکوه، کویر خور، اطراف تالاب کجی نمکزار، کویر سه قلعه و کویرهای نهبندان مشاهده می‌شود.
وجود یک گونه پرنده منحصر به فرد در کشورهمچون زاغ بور باعث می‌شود که عکاسان علاقه‌مند هزاران دلار خرج کنند تا یک شات از این پرنده عکس بگیرند
وی با تاکید بر اینکه زندگی زاغ بور وابسته به گیاه قیچ است ادامه داد: این پرنده تمایل دارد آشیانه خود را در وسط گیاه قیچ احداث کند لذا چرای بی رویه دام، جاده سازی و خشکسالی‌ها آسیب‌هایی هستند که حیات زاغ بور را مورد تهدید قرار می‌دهند.
درستکار یادآور شد: وجود یک گونه پرنده منحصر به فرد در کشور همچون زاغ بور باعث می‌شود که عکاسان علاقه‌مند هزاران دلار خرج کنند تا یک شات از این پرنده عکس بگیرند.
وی عنوان کرد: بارها گردشگرانی داشته ایم که برایشان مهم بوده از این زاغ بور عکس بگیرند چون زاغ بور خراسان جنوبی از زاغ بورهای شیراز پررنگ تر است.
زاغ بور زیبای اعجاب انگیز
یک کارشناس محیط زیست در خراسان جنوبی هم زاغ بور را پرنده ای دارای ۲۴ سانتی متر طول معرفی می‌کند که شبیه هدهد است و گفت: این پرنده بال‌هایش با نواری سفید آذین شده و انتهای آنها سیاهی اعجاب‌انگیزی دارد که در تلالو خورشید جلای سبز-آبی از خود بازتاب می‌دهد.
راضیه دری گیو افزود: مشاهده این پرنده چندان دشوار نیست، فقط باید رنج سفر را به خود هموار کرد و به سوی مناطق بیابانی رهسپار شد تا این پرنده کنجکاو و جست‌وجوگر را بر روی شاخه‌های قیچ مشاهده کرد.
وی ادامه داد: رفتار زاغ بور به‌راستی غریب است، بیشتر وقت در حال دویدن بوده بعضی از آنها با دیدن انسان یا خودرو فرار می‌کنند و در صورت احساس خطر بیشتر، ممکن است پروازی کوتاه و سریع را نیز دستمایه قرار دهند.
این کارشناس محیط زیست گفت: برخی دیگر ترس چندانی از انسان ندارند البته این گروه فاصله ایمنی را رعایت می‌کنند و به فعالیت‌های روزمره خود می‌پردازند، اما زیرچشمی مراقب تمام رفتارهای انسان‌های پیرامون خود هستند.
وی بیان کرد: زاغ بور مرتب روی زمین راه می‌رود و با نوک قوی خود دانه‌هایی را از روی زمین جمع می‌کند، بعضی را می‌خورد و بعضی دیگر را با خود حمل می‌کند، چند گام را به سرعت برمی‌دارد، در سایه آرام می‌گیرد و اطراف را وارسی می‌کند، سپس با کمال احتیاط از نوک خود بهره می‌گیرد و در زمین چاله‌ای کوچک حفر می‌کند و دانه را در چاله قرار می‌دهد و روی آن را می‌پوشاند. جالب اینکه همه دانه‌ها را یک جا دفن نمی‌کند، بلکه هر دانه را با فواصل نامعین در یک چاله قرار می‌دهد.
دری گیو با اشاره به اینکه زاغ بور حشره خوار و دانه خوار بوده و قلمرو طلب و تک همسر است گفت: این پرنده اردیبهشت ماه چهار تا ۶ تخم می‌گذارد و نر و ماده در پرورش و بزرگ کردن جوجه ها همکاری می‌کنند.
نقش زاغ بور در کنترل بیولوژیک آفات
وی یادآور شد: زاغ بور در کنترل حشرات آفت و سایر جانوران کوچکی که افزایش جمعیت آنها باعث تخریب گیاهان می‌شود، نقش بسیار موثری دارد. همچنین با جا به جایی دانه‌ها و بذرهای مختلف نقش مهمی در پراکنش گیاهان و رویش آنها دارد بنابراین این پرنده یکی از عوامل مؤثر در بیابان‌زدایی محسوب می‌شود ولی در حال حاضر به دلیل جمعیت اندک آنها، این نقش نمی‌تواند خیلی پر رنگ باشد.
اگر جمعیت زاغ بور به خصوص در مناطقی که کویر در حال پیشروی است، بیشتر شود نیازمان به عملیات بیابان زدایی از قبیل مالچ پاشی، کاشت گیاهان یا تاغ کاری کمتر می شود.
کارشناس محیط زیست در خراسان جنوبی گفت: هرچند این گوهر ارزشمند کویر از نظر چوپانان، خوش‌یمن محسوب می‌شود و به خروس گله شهرت دارد ولی تخریب زیستگاه به ویژه زیستگاه‌های جوجه آوری به دلیل گسترش کشاورزی و توسعه مزارع، قطع بوته‌ها و درختچه ها، حضور دام و چرای بی رویه از جمله عوامل مهم تهدید محیط زندگی زاغ بور محسوب می شوند.
شناسایی ۲۳۰ گونه پرنده در خراسان جنوبی
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی هم گفت: از میان گونه‌های استان، ۲۵ گونه جانوری در معرض خطر انقراض و ۸۸ گونه حمایت و حفاظت شده هستند.
اسدالله حاتمی افزود: از جمله گونه‌های شاخص استان مندرج در فهرست رده بندی ملی حفاظتی گونه‌های مهره‌دار، از پستانداران می توان به یوزپلنگ، پلنگ، گربه پالاس، گربه شنی (در معرض خطر انقراض). سیاه گوش، کاراکال، قوچ و میش، کل و بز، آهو، جبیر، شاه روباه، کفتار، زرده بر، گربه وحشی و روباه شنی (حمایت و حفاظت شده) اشاره کرد.
وی هوبره، عقاب طلایی، بحری، پلیکان پا خاکستری، هما، کرکس سیاه، کرکس مصری (در معرض خطر انقراض). زاغ بور، پلیکان سفید، فلامینگو، درنای معمولی، حواصیل ها، لک لک ها، اردک مرمری، بوتیمار کوچک، همه پرندگان شکاری و گوشتخوار از قبیل سایر عقاب‌ها، بازها، قوش‌ها، قرقی‌ها، کرکس‌ها، بوف، جغدها، کورکورها، سنقرها و سارگپه ها (حمایت و حفاظت شده) را از پرندگان ذکر کرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به تنوع گیاهی و جانوری استان یادآور شد: تاکنون ۲۳۰ گونه پرنده، ۵۰ گونه پستاندار، ۵۰ گونه خزنده، سه گونه دو زیست و بیش از هزار گونه گیاهی در استان شناسایی شده است.
وی گفت: ۱۳.۳ درصد خاک خراسان جنوبی معادل ۲ میلیون و ۶ هزار و ۲۱۳ هکتار در قالب مناطق چهارگانه محیط زیست مدیریت می‌شود مناطق تحت مدیریت این اداره کل شامل ۹ منطقه حفاظت شده و سه پناهگاه حیات وحش است.