«ایران ضعیف نیست؛ آنها در حال حاضر بسیار قدرتمند هستند.» این جمله دونالد ترامپ در دفتر کارش درست در لحظه ای که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر جنگ طلب اسرائیل کنارش نشسته بود پیام قدرتمندی از سوی رئیس جمهور آمریکا بود که روایت رایج چند ماه اخیر را در هم شکست. نه تنها این موضع که تمام آنچه ترامپ سه شنبه شب کاخ سفید درباره ایران به زبان آورد (فارغ از آنکه نظر حقیقی او بود یا نمایشی زیرکانه) برای ناظران بین المللی و به خصوص ساختار سیاسی یا به اصطلاح «استبلیشمنت» آمریکا تکان دهنده و بهت آور بود.
طی ۳ ماه گذشته روایت غالب در رسانه‌ها و اندیشکده‌های آمریکایی حول دال مرکزی «تضعیف بی سابقه ایران» چرخیده است، با این گزاره تلاش شده است برای رئیس جمهور آمریکا ادراک سازی (Perception) و ذهنیتی ساخته شود که می‌توان با وارد ساختن یک ضربه شدید کار ایران را یکسره کرد. این همان روایتی است که مهمان سه شنب کاخ سفید یعنی نخست وزیر رژیم اسرائیل هم به آن علاقه بسیاری نشان داده است، بلکه پای آمریکای ترامپ را به یک باتلاق جدید باز کند.
زمزمه‌های نابجا
رئیس جمهور چهل و هفتم آمریکا اما در شب «امضای بازگشت فشار حداکثری» با گفتن اینکه ایرانی ها قوی هستند این تصویرسازی را به طور کامل مخدوش کرد تا نشان دهد اینبار نمی خواهد به زمزمه هایی گوش دهد که هدفش سقوط دولت او به دره تنش زایی است، مسیری که او دست کم در خاورمیانه نمی‌خواهد یا علاقه ندارد طی کند. ترامپ سپس تمایل خود در عدم درگیری نظامی با ایران را صریح تر از گذشته به نمایش گذاشت، جایی که در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» نوشت: گزارش‌ها درباره این که آمریکا با همکاری اسرائیل، به ایران را ضربه ویرانگر خواهد زد تا حد زیادی غیرواقعی است.
نشانه‌های این خواست رئیس جمهور حتی قبل از مراسم تحلیف هم نمایان شده بود. دونالد ترامپ ماه گذشته ویدئویی از جفری ساکس اقتصاددان مشهور آمریکایی را بازنشر کرد که در آن ساکس، نتانیاهو را حرامزاده‌ای پلید خوانده بود که از سال ۱۹۹۵ به دنبال کشاندن پای آمریکا به جنگ‌های بی‌پایان از جمله جنگ با ایران است. شاید با توجه به این شواهد آشکار بود که ساعتی قبل از ملاقات ترامپ و بی‌بی در کاخ سفید یک منبع عبری به روزنامه آمریکایی واشنگتن پست گفت موضوع حمله به تاسیسات ایران از دستور کار نشست رهبران آمریکا و اسرائیل حذف شده است.
مواضع رئیس جمهور جنجالی آمریکا نسبتی با متن سختگیرانه و غیرواقع بینانه‌ای که در خصوص ایران امضا کرد، ندارد. زمان مشخص خواهد کرد که رئیس جمهور آمریکا در مواجهه با ایران می‌خواهد ترامپ ۲ باشد یا ترامپ ۱.
ترامپ درس گرفته است؟
مالک عمارت مارالاگو با تجربه دوره اول زمامداری خود در «واشنگتن‌دی‌سی» که با ناکامی راهبردهایش در قبال ایران به پایان رسید تلاش می‌کند گام‌های محتاطانه‌ای در برخورد با ایران بردارد. «ترامپ دوم» شاید روزهایی را به یاد می‌آورد که چطور شاهین‌های نئومحافظه‌کاری مثل «جان بولتون» و «مایک پمپئو» و یا نتانیاهو او را تحریک کردند که از توافق هسته ای برجام خارج شود به این امید که با اعمال «کارزار فشار حداکثری»، ایران سرنگون شود. اتفاقی که باعث شد رئیس جمهور آمریکا در شب احیای فشار حداکثری بگوید درباره امضای آن دودل و مردد است. میلیاردر نیویورکی نمی خواهد تحت تاثیر روایت‌سازی نخبگان آمریکایی در تاکید بر گزاره ضعف ایران قرار بگیرد. ترامپ احتمالا می‌داند که ایران همچنان در منطقه پتانسیل تغییر زمین بازی (Game Changer) را دارد.
ترامپ متقاعد نشده است
اکونومیست هفته گذشته در گزارشی نوشت: بسیاری در اسرائیل خواهان حمله به سایت‌های هسته‌ای ایران هستند، اما ایهود باراک نخست‌وزیر پیشین اسرائیل که زمانی از چنین اقدامی حمایت می‌کرد و دیگر سیاستمداران پیشین اسرائیلی معتقدند که برنامه هسته‌ای ایران اکنون بیش از آن پیش رفته و در اعماق زمین مدفون شده است که شاید نتوان آن را نابود کرد. باراک در ماه اکتبر اذعان کرد: «از نظر عملی، شما نمی‌توانید به‌راحتی آنها را برای مدت قابل‌توجهی به تأخیر بیندازید.» با این حال، برخی مقامات اسرائیلی معتقدند اگر امریکا بمب‌های سنگرشکن و اطلاعات لازم را در اختیارشان بگذارد، همچنان می‌توانند آسیب جدی وارد کنند. این هفته نامه آمریکایی در ادامه نوشت: اما ترامپ درباره این استدلال متقاعد نشده است و اما اقدامات اولیه‌اش نشان می‌دهد که علاقه‌ای به یک درگیری فوری با ایران ندارد.
ترامپ ظرف چند ساعت پس از آغاز به کار، برایان هوک، مقام تندرویی را که در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نماینده ویژه در امور ایران بود، اخراج کرد. او سپس محافظت امنیتی از بولتون و پمپئو وزیر خارجه سابقش را لغو کرد. به نوشته اکونومیست، بسیاری از منصوبان اولیه ترامپ نیز به‌شدت مخالف درگیری امریکا در خاورمیانه هستند. البرج کلبی، رئیس جدید سیاستگذاری پنتاگون می‌خواهد که کشور بر آسیا تمرکز کند. تندروها همچنین از شایعاتی نگران هستند که ترامپ ممکن است استیو ویتکاف، سرمایه‌گذار املاک را که به‌عنوان نماینده ویژه در امور خاورمیانه فعالیت می‌کند به‌عنوان نماینده امور ایران نیز منصوب کند.
نمای دیگری از ترامپ؟
این همه ماجرای سه شنبه شب کاخ سفید نبود، ترامپ با این گفته که برخی از تصمیم سازان ایرانی به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیستند روایت رسمی ۲ دهه‌ای آمریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران را زیر سوال برد. تریتا پارسی عضو اندیشکده کوئینسی این نمای ترامپ را اینگونه در پایگاه ریسپانسیبل استیت کرافت توصیف کرد که «دونالد ترامپ آب سردی بر روند تفکر رایج موجود در میان روسای جمهور آمریکا ریخت.»
با این همه، مواضع رئیس جمهور جنجالی آمریکا نسبتی با متن سختگیرانه، غیرواقع بینانه و کینه توزانه‌ای که در خصوص ایران امضا کرد، ندارد. ترامپ باید تصمیم بگیرد که می‌خواهد همان نسخه اول خود باشد یا تجربه ناکامی که در دنبال کردن کارزار فشار حداکثری علیه ایران داشت او را تغییر داده‌است؟ زمان مشخص خواهد کرد که رئیس جمهور آمریکا در مواجهه با ایران می‌خواهد ترامپ ۲ باشد یا ترامپ ۱.
او با یادداشت خصمانه‌ای که امضا کرد فعلا ترجیح داد همان ترامپ قبلی باشد اما تاجر آمریکایی اگر آنطور که خواهان برپایی جشن در خاورمیانه است و دعا می‌کند خداوند حافظ غرب آسیا باشد، به خوبی می‌داند باید به ایران احترام بگذارد. با همه قاطعیت هایی که ترامپ در مسائل جهانی نشان می‌دهد اما درباره ایران شاید او حق دارد که مردد باشد.