دکتر محمد مصدق نخستوزیر ایران پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ شمسی که به سرنگونی دولتش انجامید، دستگیر و به سه سال زندان و بعد هم به تبعید در احمدآباد محکوم شد. پیرمحمد احمدآبادی بلندقامت بود، پشتش اندکی خمیده، عصایی در دست و کتوشلواری برکمانند بر تن داشت. در طول روز کار خاصی نداشت. صبحها، همانند آیینی دیرینه، عبای پشمیاش را بر دوش میانداخت و در گوشهای از باغچه، در آلونک کوچکی که ساخته بود، مینشست. او که روزگاری در تلاطم سیاست و مبارزه با استعمار شناخته میشد، اکنون در گوشهای از احمدآباد روزگار میگذراند.
بیشتر اوقات در حیاط جنوبی ساختمان مینشست و روزنامه میخواند؛ برخی مواقع با محلیها و دانشآموزان صحبت میکرد و گاهی هم کنار پله مطبخ مینشست و سرش را روی زانو می گذاشت؛ گاهی هم عبایش را بر دوش میانداخت و سری به باغ میزد.
سالهای پایانی زندگی، زخمهای عمیقتری بر روح او گذاشت. مرگ همسرش در سال ۱۳۴۴، غم بزرگی بود که تحمل آن برای او دشوار شد. سال بعد، بیماری سرطان، با عوارض ناشی از درمانهای نادرست، او را به سوی فرجامی تلخ سوق داد تا اینکه سرانجام در ۱۴ اسفند ۱۳۴۵؛ یعنی ۱۳ سال پس از سقوط دولتش، در بیمارستان نجمیه جان به جانآفرین تسلیم کرد.
در خصوص همین دوران از زندگی دکتر مصدق، نشستی به همت گروه و انجمن علمی_دانشجویی تاریخ دانشگاه تربیت مدرس با همکاری مجله «مردمنامه» با عنوان «مصدق، پس از کودتا» در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.
بخش نخست این نشست با عنوان «دکتر مصدق سیاستمدار ساده یا بنیانگذار یک مکتب فکری؟» منتشر شد و بخش دوم این نشست به سخنان «سیدهاشم آقاجری» استاد تاریخ دانشگاه تربیت مدرس اختصاص دارد. متن آن را در ادامه میخوانیم:
دوست و دشمن مصدق را یکی از چهرههای برجسته تاریخ معاصر ایران میدانند
آقاجری در خصوص نسبت دکتر مصدق با اسفندماه گفت: ما در اسفند ماه قرار داریم؛ اسفند به ۲ اعتبار با نام دکتر مصدق گره خورده است؛ ۱۴ اسفند و ۲۹ اسفند سالگرد درگذشت دکتر محمد مصدق و سالگرد تصویب قانون ملی شدن(صنعت نفت).
عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس در ادامه توضیح داد: در این جلسه قرار است درباره برشی از زندگی زندهیاد دکتر مصدق صحبت کنیم؛ یعنی بخش پایانی زندگی او. زندگی پرفرازونشیب مردی که دوست و دشمن اذعان دارند یکی از چهرههای برجسته تاریخ معاصر ایران است. بدون تردید نمیتوان از ایران در قرن بیستم سخن گفت، بیآنکه نامی از مصدق به میان نیاید. البته، همانند هر مرد بزرگ دیگری در تاریخ، مصدق هم دوستانی دارد و هم دشمنانی. نکته جالب اینجاست که فاصله میان دوستان و دشمنانش بسیار زیاد است و این ویژگی مردان بزرگ تاریخ است؛ چنانکه درباره حضرت علی(ع) نیز دیدهایم: گروهی او را تا مرتبه الوهیت بالا بردند و گروهی دیگر، بر منابر او را لعن کردند. مصدق نیز چنین سرنوشتی دارد.