هزینه‌های نگهداشت ناوگان ریلی در کشورمان نسبت به میانگین جهانی بالاتر است. ناوگان ریلی بسیار فرسوده و عمر لکوموتیوها بالاست. ضمن اینکه موضوع تحریم ها و ظرفیت پایین تولید ناوگان در کشور نیز وجود دارد و این موضوع موجب شده با نگهداری و تعمیر و بازسازی ناوگان فرسوده، خدمات راه آهن ادامه پیدا کند.
به‌طور کلی در حوزه حمل و نقل، اعم از ریلی، جاده ای و هوایی، مشکلاتی وجود دارد که اغلب از نرخ‌گذاری دولتی شروع شده و سقف ارائه خدمت برای فعالان این حوزه مطرح می شود. راه آهن نیز قیمت تمام شده خدمات خود را نمی تواند از مشتری دریافت کند، به همین دلیل گاهی اوقات کمکی در قالب یارانه از دولت ارائه می شود.
یکی از بخش‌هایی که باید به طور جدی در حوزه زیربنایی، خط و ناوگان ریلی مدنظر قرار گیرد، کاهش هزینه‌های تولید یا خدمات ارائه شده است و این موضوع نیازمند بازنگری فرآیندها است. همچنین توانمندسازی مشاوران فعال داخلی، ارتقای سامانه های مدیریتی و تبیین اثربخشی آنها از جمله مواردی است که برای کاهش هزینه های نگهداشت ناوگان ریلی می‌توان از آنها بهره جست.
لزوم استفاده از ظرفیت بخش خصوصی
با وجود همه موارد یاد شده و پیشرفت‌هایی که در صنعت ریلی کشور حادث شده، اما کارشناسان معتقدند باید از ظرفیت تشکل‌های بخش خصوصی برای ایجاد راهکارهای رسیدن به اهداف برنامه هفتم توسعه در حوزه ریلی استفاده کنیم.
در حالی که برخی از کشورها صفر تا ۱۰۰ حوزه ریلی را به بخش خصوصی واگذار کرده اند و الگوی دیگر، برون‌سپاری ماموریت هاست، اما کشور ما در حالتی بینابینی قرار دارد و به‌طور قطع نیازمند تصمیمات جدی در مراجع بالاتر و اسناد بالادستی برای تحقق کاهش تصدی‌گری راه‌آهن هستیم.
همچنین، سرمایه‌گذاری در راه‌آهن موضوع دیگری است که نمی‌توان با اتکا به درآمدهای دولتی آن را محقق کرد و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری ریلی باید به صورت جدی‌تر در نظر گرفته شود.
آن‌طور که مسئولان راه آهن عنوان‌کرده‌اند، در طول چهار سال آینده، ۴۰۰ دستگاه از لکوموتیوهای آسیب دیده و همچنین لکوموتیوهای تولیدشده در داخل کشور به چرخه فعالیت حمل‌ونقل ریلی اضافه می‌شود.
همچنین مقرر است تا در طول برنامه هفتم توسعه، ۵۵۰ دستگاه لکوموتیو وارد ناوگان ریلی کشور شود که بخشی از آن از طریق ساخت داخل تامین می‌شود.
در این زمینه‌ها، جبارعلی ذاکری مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران افزود: برنامه‌ای که در دولت چهاردهم دنبال شده «قطار کامل» به معنای «لکوموتیو، واگن و خدمات حمل و نقل» و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در این راستا است.
معاون وزیر راه و شهرسازی خاطرنشان‌کرد: این مهم تکلیف برنامه هفتم و مصوبه مجلس شورای اسلامی نیز هست و در این زمینه اقدامات خوبی هم انجام شده و الزاماتی که باید در موضوع قطار کامل دیده شود، در دستور کار است و امیدواریم به زودی در هیات وزیران به تصویب برسد.
زمین‌گیر بودن ۴۰ درصد لکوموتیوهای کشور
ذاکری خاطرنشان کرد: بیش از ۴۰ درصد از یک‌هزار و ۲۰ لکوموتیو موجود در کشور زمین گیر است، این ناوگان دارای متوسط عمر ۳۳ سال بوده و ۷۴ درصد آنها دولتی و ۲۶ درصد خصوصی است.
وی اظهار داشت: در گام نخست پیش‌بینی شده که بین ۵۰ تا ۱۰۰ لکوموتیو با هزینه کم قابل بازگشت به شبکه خواهد بود و در نظر داریم آنها را از طریق مزایده به بخش خصوصی واگذار کنیم.
معاون وزیر راه و شهرسازی یادآور شد: برخی از این لکوموتیوها هفت دوره به مزایده رفته اما خریداری نداشته است، بر این اساس به دنبال بازنگری در مزایده‌ها هستیم و تاکنون هفت دستگاه از آنها توسط شرکت‌ها خریداری شده است.
وی اضافه کرد: در گام بعدی ۱۵ دستگاه لکوموتیو دیگر را برای مزایده آماده خواهیم کرد.
تهاتر نفت برای افزایش ظرفیت حمل و نقل ریلی
مدیرعامل راه آهن تصریح کرد: برای افزایش ظرفیت حمل و نقل ریلی در حوزه ناوگان و افزایش آماده به‌کاری لکوموتیوهای موجود اعتبار خوبی از محل تهاتر نفت واریز شده است و امیدواریم در سال جاری بین ۲۰ تا ۲۲ لوکوموتیو در گردش ما افزایش یابد.
وی خاطرشان کرد: از شهریور ماه ۱۴۰۳ که کار را تحویل گرفتیم ۴۸۹ لکوموتیو آماده به کار بود که اکنون به ۵۵۵ لکوموتیو رسیده است.
ذاکری در خصوص تهاتر نفت برای افزایش ظرفیت حمل و نقل ریلی، اظهار داشت: بخشی از پروژه‌های توسعه ناوگان در سال ۱۴۰۳ و تزریق مالی برای افزایش آماده‌به‌کاری لکوموتیوها از همین محل بوده است.