روابط ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال گذشته روزهای پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است؛ از صدور دو قطعنامه در شورای حکام در طول ۶ ماه و تصمیم به تهیه گزارش جامع در خصوص برنامه هسته‌ای ایران تا تاثیر بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید بر افزایش اظهارات سیاسی و بدون پشتوانه مدیرکل آژانس و فاصله ۶ ماهه تا ضرب‌الاجل انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، نشانه‌های آغاز یک سال تعیین‌کننده است.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بیان المللی انرژی اتمی، اردیبهشت سال جاری و در پنجمین و آخرین سفرش در دولت پیشین، به منظور حل و فصل پرونده پادمانی ایران در نشست خبری مشترک با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی جمله کلیدی را بر زبان آورد که «هیچ عصای جادویی که مسائل را ناگهان حل کند، وجود ندارد».
سفر مدیرکل نهاد ناظر بر برنامه هسته‌ای ایران که با «کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای» همزمان و پس از وقفه‌ای یکساله رخ داده بود، هدفی جز پیگیری توافق سه بندی منعقد شده در ماه پایانی سال ۱۴۰۱ نداشت.
توافقی که در روز بارانی تهران به امضا رسید، با تاکید بر اینکه «تعاملات بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران با روحیه همکاری و با رعایت کامل صلاحیت‌های آژانس و حقوق و تعهدات جمهوری اسلامی ایران براساس موافقت‌نامه پادمان جامع صورت خواهد پذیرفت»، مقرر کرد «در خصوص مسائل پادمانی باقی‌مانده مربوط به سه مکان، ایران آمادگی خود را برای ادامه همکاری و ارائه اطلاعات و دسترسی بیشتر به منظور رسیدگی به آن را اعلام کند»؛ همچنین اعلام شد که «ایران به صورت داوطلبانه به آژانس اجازه می‌دهد تا چنان‌چه مقتضی باشد، فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت بیشتر را اجرا کند؛ روش اجرای آن طی یک نشست فنی که به زودی در تهران برگزار می‌شود، میان دو طرف مورد توافق قرار خواهد گرفت».
در فاصله اسفندماه ۱۴۰۱ تا روزی که گروسی، بار دیگر در اردیبهشت‌ماه سال جاری راهی ایران شد، هرچند یک دور مذاکرات در جریان سفر رئیس سازمان انرژی اتمی به وین، میان اسلامی و مدیرکل آژانس صورت گرفت و ماسیمو آپارو، معاون مدیرکل نیز سفرهای متعددی را برای دیدار و مذاکره با معاون سازمان انرژی اتمی صورت داد اما فضای همکاری میان دو نهاد هر روز به سردی بیشتری گرایش پیدا می‌کرد. مدیرکل آژانس در ابتدای نشست خبری خود با اسلامی، نسبت به این وقفه در اجرای مفاد بیانیه «مارس »۲۰۲۳ و انتقال سخنان از طریق رسانه‌ها انتقاد کرد و گفت: «بیش از یک سال قبل، ما برای صدور بیانیه توافق کردیم تا مسیر آینده را مشخص کنیم، آن سند مهم بود. این سند همچنین اشاره دارد به آنچه برای حل‌وفصل مسائل باقی‌مانده نیاز است و گام‌های اضافی‌ای را که طرفین باید بردارند، مشخص می‌کند».
اولین سفر مدیرکل به تهران در دوات چهاردهم
پس از آغاز به کار دولت چهاردهم، گروسی بار دیگر روز چهارشنبه ۲۳ آبان و در حالی که بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، گمانه‌های فراوانی را در خصوص رویکرد جدید آژانس و مدیرکلش نسبت به تهران مطرح کرده بود، عازم ایران شد.
مدیرکل یک روز پیش از آنکه راهی تهران شود، در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه در حاشیه نشست تغییرات اقلیمی COP۲۹ در باکو، تأکید کرد که «دستیابی به یک توافق [با ایران] ضروری است». او همچنین هشدار داد، جمهوری اسلامی باید توجه کند، «وضعیت بین‌المللی به شدت در حال متشنج شدن است» و «امکان مانور در موضوع هسته‌ای رو به کاهش است».
هشدارهای گروسی در حالی حتی روز پیش از سفر، تهران را هدف قرار داد که مانند همیشه هیچ واکنشی نسبت به افزایش تهدیدهای سران رژیم صهیونیستی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران نشان نداده بود.
رافائل گروسی در حالی در جریان سفر آبان ماه خود برای نخستین بار با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جدید ایران دیدار کرد که اولین دیدارش با مقامات دولت چهاردهم، سوم مهرماه در حاشیه اجلاس مجمع عمومی در نیویورک با سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه دیدار رقم خورده و «آخرین روند همکاری‌ها میان جمهوری اسلامی ایران و این نهاد بین‌المللی مورد ارزیابی قرار گرفت».
کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه پیش از این سفر در حساب ایکس خود نوشت:«این سفر در ادامه تعاملات ایران و آژانس و همچنین در راستای بیانیه مشترک ۴ مارس ۲۰۲۳ دو طرف انجام می‌شود. آقای گروسی با رئیس محترم جمهور، وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی دیدار خواهد کرد. بنای ایران بر تداوم همکاری با آژانس در چارچوب تعهدات پادمانی خود است، مگر اینکه برخی کشورها با انگیزه‌های سیاسی به دنبال آسیب زدن به تلاش‌های مدیرکل و روابط رو به جلو ایران و آژانس باشند».