منطقه و جهان یکی از متلاطم‌ترین سال‌های سده‌های اخیر را گذراند و این تلاطم بر تمام تعاملات و روابط میان کشورها تاثیر گذاشت. مرور روابط ایران و چین در سال ۱۴۰۳ از یک سو نشان دهنده این تاثیر و از سوی دیگر حکایت‌گر تلاش دو کشور برای کاستن از اثرات مخرب رویدادهای بین‌المللی است. پکن و تهران در یک سال گذشته روابط بی‌حاشیه و البته راهبردی را کنار هم گذراندند که بررسی بخش‌هایی از آن برای راهگشایی در سال پیش‌رو، می‌تواند مفید باشد.
مرور سالی که میان ایران و چین گذشت
پس از بمباران کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در سوریه، چین از نخستن کشورهایی بود که به این اقدام غیرقانونی رژیم صهیونیستی واکنش نشان داد. «وانگ ونبین» سخنگوی وزارت امور خارجه چین ضمن محکوم کردن حمله اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در دمشق، تاکید کرد: امنیت اماکن دیپلماتیک نباید نقض شود و همچنین حق حاکمیت سوریه، تمامیت ارضی و استقلال این کشور باید محترم شمرده شود. مقامات چین همچنین پس از حمله اسرائیل به ایران تاکید کردند که با نقض حاکمیت و تضعیف امنیت ایران مخالف هستند.
روابط میان ایران و چین به ویژه در چهار دهه گذشته، متاثر از رویکرد آن‌ها نسبت به یکجانبه‌گرایی غرب، روند رو به رشد و دوستانه‌ای طی کرده است. در این روابط دو پرونده مهم در حال حاضر و به موازات هم پیش می‌رود؛ توافق ۲۵ ساله دو کشور و پرونده هسته‌ای ایران.مقامات و مسئولان دو کشور هم در طول سال گذشته دیدارهای متعدد و متناوبی به منظور نزدیکی دیدگاه‌ها برگزار کردند. دیدار «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین، با «مهدی صفری» معاون اقتصادی وقت وزارت امور خارجه ایران، دیدار وی با «علی باقری» در حاشیه اجلاس وزیران خارجه بریکس در روسیه، دیدار «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین با «محمد مخبر» سرپرست ریاست جمهوری ایران در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در پایتخت قزاقستان، دیدار رئیس‌جمهور چین با مسعود پزشکیان در حاشیه اجلاس سران بریکس در شهر کازان روسیه، دیدار «مجید تخت روانچی» معاون وزیر امور خارجه ایران با «دنگ لی» همتای چینی خود در عربستان، دیدار «علی اکبر ولایتی» مشاور رهبر انقلاب در امور بین‌الملل با زونگ پی وو، سفیر چین و در نهایت سفر وزیر امور خارجه ایران به چین و دیدار با مقامات این کشور، مهمترین دیدارها و گفت وگوهای میان مقامات دو کشور در سال گذشته و محفلی برای مرور مناسبات و نحوه ارتقای آن بود.
روابط میان ایران و چین به ویژه در چهار دهه گذشته، متاثر از رویکرد آن‌ها نسبت به یکجانبه‌گرایی غرب، روند رو به رشد و دوستانه‌ای طی کرده است. در این روابط دو پرونده مهم در حال حاضر و به موازات هم پیش می‌رود؛ توافق ۲۵ ساله دو کشور و پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران که چین به عنوان یکی از طرف‌های توافق برجام در آن نقش‌آفرین است.
آنچه برای ایران و چین مهم است
جمهوری اسلامی ایران در راستای حراست از منافع خود، سیاست متوازن‌ساز با جهان و نیز مقابله با فشارهای غرب به ویژه آمریکا، روابط خود با چین را در افقی ۲۵ ساله تعریف کرده است. شکل‌گیری این توافق بهمن ۱۳۹۴و در پی سفر «شی جین پینگ» رئیس جمهوری خلق چین به تهران آغاز شد.
ایران در آن مقطع به واسطه توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها، بازار بکری برای حضور و سرمایه‌گذاری همه کشورهای حاضر در توافق و به ویژه چین بود و از این رو پکن در مسیر ارتقاء روابط خود با ایران بر «مشارکت جامع راهبردی» و تدوین زمینه‌های اجرایی سند آن تاکید داشت.
این سند در سه حوزه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، روابط دو کشور را سامان خواهد داد اما اجرای آن در حال حاضر با اما و اگرهایی روبروست و به نظر می‌رسد یکی از مهمترین دستور کارهای وزارت امور خارجه در سال آینده شمسی پیگیری اجرای موثر این توافق باشد.
تهران و پکن سال گذشته شمسی را در حالی به پایان می‌رسانند که چین همچنان بزرگترین شریک تجاری و نیز اصلی‌ترین خریدار نفت ایران محسوب و عمده کالاهای مصرفی مورد نیاز داخل ایران از طریق چین تامین می‌شود. گمرک چین میزان تجارت با ایران را در سال میلادی گذشته، ۱۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار اعلام کرده است. چشم‌انداز مطلوب ایران برای این رقم نزدیک به ۵۰ میلیارد دلار است اما برای رسیدن به این رقم راهی دشوار با موانعی از جنس تحریم‌های آمریکا وجود دارد.
روابط دو کشور ایران و چین هم مانند دیگر روابط درحالی سال را به پایان می‌برد که متاثر از تحولات جنگ غزه و اوکراین با موضوعات بایگانی شده‌ای هم روبروست که مهمترین آن‌ها پیگیری طرح‌های ترانزیتی به ویژه طرح «یک پهنه-یک راه»، سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع، ساخت‌وساز و نیز نفت و انرژی از سوی چین است.
روابط و مناسبات جمهوری اسلامی ایران با چین محدود به اقتصاد نبوده و به نظر می‌رسد هم در توافق راهبردی ۲۵ ساله و هم در دیدارهای مقامات دو کشور بر ابعاد فرهنگی و اجتماعی این روابط هم تاکید شده است. فرهنگ غنی ایران و برخی اشتراکات میان دو کشور در این زمینه بهانه برگزاری نمایشگاه‌های هنری در پایتخت‌های ایران و چین در سال گذشته بود و نمایشگاه آثار تاریخ باستان ایران در شهر پکن برگزار شد و بخشی از تاریخ تمدن ایران را به مردم چین معرفی کرد. با توجه به تاکیدات مقامات دو کشور به نظر می‌رسد سال جاری شمسی این تعاملات گسترده‌تر از گذشته میان دو کشور برقرار شود.