مذاکرات ایران و آمریکا برای احیای توافق هسته‌ای روز شنبه آغاز شد، اما این بار کشورهای اروپایی در آن حضور ندارند، در حالی که در مذاکرات گذشته نقش پررنگی ایفا کرده بودند. این تغییر رویکرد، به ویژه در شرایطی که تاریخچه مذاکرات نشان‌دهنده حضور مداوم اروپا بوده، سؤالات جدیدی را مطرح می‌کند.
پیشینه اروپایی‌ها در مذاکرات
سال ۱۳۸۱، پس از شروع و جنجال پرونده هسته‌ای ایران در محافل بین‌المللی و آغاز فشارهای خارجی، دولت سید محمد خاتمی وارد مذاکره با سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان شد. خروجی این مذاکرات سه توافق سعدآباد، بروکسل و پاریس بود که در پی آن فعالیت‌های هسته‌ای ایران تعلیق شد.
حسن روحانی، دبیر وقت شورای امنیت ملی که مسئول مذاکرات بود، در مرداد ۱۳۸۴، در روزهای پایانی مأموریت خود در سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی، طی نامه‌ای خطاب به محمد البرادعی، دبیرکل سابق سازمان انرژی اتمی گزارشی از روند پرونده هسته‌ای ایران ارائه کرد و در آن اعلام کرد که مذاکرات هسته‌ای تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) به طور کامل به «شکست» رسیده است. در حالی که جمهوری اسلامی ایران کاملاً تعهدات خود را در این مدت اجرا کرده و بسیاری از تاسیسات هسته‌ای خود را به حالت تعطیلی و تعلیق درآورده بود، سه کشور اروپایی حتی یکی از تعهداتشان را نیز اجرایی نکردند.
حضور اروپایی‌ها در مذاکرات همراه با گروه ۵+۱ از سال ۱۳۸۶ مجدداً آغاز شد که با پایان دولت دهم این دور از مذاکرات به پایان رسید. حسن روحانی مجدداً مذاکراتی را آغاز کرد که در نهایت به توافق «برجام» منجر شد. در این مذاکرات، فرانسه سخت‌گیری زیادی از خود نشان داد و نقش «پلیس بد» را ایفا کرد. با پذیرش این نقش از سوی فرانسه، آمریکا توانست نقش «پلیس خوب» را بازی کند. پلیس خوب به‌گونه‌ای عمل کرد که اعتماد مذاکره‌کنندگان ایرانی را جلب کرد، به‌طوری‌که آنها اعلام کردند: «امضای کری تضمین است».
مذاکرات احیای برجام در دولت حسن روحانی شروع و در دولت شهید رئیسی ادامه یافت. در این مذاکرات که به‌طور غیرمستقیم انجام می‌گرفت، اروپایی‌ها نقش واسطه را ایفا می‌کردند. در نهایت این مذاکرات به موفقیتی نینجامید.
اختلافات ترامپ با اروپا
دونالد ترامپ در دور اول ریاست‌جمهوری خود نشان داد که از عملکرد اتحادیه اروپا رضایت ندارد. او از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا حمایت کرد و بر فولاد اتحادیه تعرفه وضع کرد. او همچنین از سهم پایین اروپایی‌ها از بودجه ناتو همواره انتقاد داشت.
پیش از شروع دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، در حین مبارزات انتخاباتی، او حملات زیادی به اروپایی‌ها داشت. او معتقد بود که اروپا از آمریکا در زمینه‌های مختلف سو استفاده می‌کند.
حذف اروپایی‌ها
ترامپ بارها با «احمق» خواندن جو بایدن، کمک ۱۵۰ میلیارد دلاری به اوکراین را نادرست خواند. البته او در دیدار خود با زلنسکی، کمک ۱۵۰ میلیاردی را ۳۰۰ میلیارد دلار فاکتور گرفت.
ترامپ که وعده داده بود جنگ اوکراین را پایان می‌دهد، به تنهایی با روسیه وارد مذاکره شد. اروپایی‌ها که جنگ اوکراین را برای امنیت خود حیاتی می‌دانستند، نسبت به رویکرد آمریکا انتقاد کردند.
البته انتقاد اروپایی‌ها به خودکامگی آمریکا به جایی نرسید و در اینجا بود که ایده ارتش اروپایی به شکل جدی مطرح شد. در نهایت، ایده ارتش اروپایی به دلیل ضعف مالی برخی کشورها و همچنین افزایش اختلافات، به جایی نرسید.
مذاکره با ایران
آمریکا در قبال ایران نیز تک‌روی کرد و اروپایی‌ها را کنار زد. ترامپ که برجام را یک توافق افتضاح می‌خواند، در دور اول خود از این قرارداد خارج شد. او در همان زمان خواستار مذاکرات جدید برای توافقی جدید با ایران بود. مواضع همان زمان وی نشان می‌داد که تمایل دارد به‌طور مستقیم با ایران مذاکره کند.
وزیر خارجه فرانسه در روزهای اخیر گفت: «ما، در کنار دوستان و شرکای بریتانیایی و آلمانی خود، هوشیار خواهیم بود تا هرگونه مذاکرات (آمریکا و ایران) که ممکن است انجام گیرد، با منافع امنیتی ما در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران سازگار باشد.»
آنچه که در قبال جنگ اوکراین گذشته نشان می‌دهد، آمریکا اهمیتی به منافع اروپا نمی‌دهد. اگر اروپایی‌ها امکان جلب رضایت آمریکایی‌ها را داشتند، باید در مذاکرات صلح اوکراین که مستقیماً به امنیت اروپا مرتبط است، حضور می‌یافتند.